۲۰درصد کودکان در معرض اختلالات روانى هستند
کودکان و نوجوانان به عنوان یکى از گروههاى سنى آسیب پذیر در معرض انواع اختلالات روانپزشکى قرار دارند. شیوع چنین اختلالاتى طبق تأکید روانپزشکان در ۲۰درصد افراد این گروه سنى وجود دارد و طبعاً منابع مادى و انسانى عمده اى را به منظور پیشگیرى و درمان به خود اختصاص مى دهد. درمان اختلالات روانى به همان اندازه مهم و حقیقى است که درمان بیماریهاى جسمى. طبق آمار رسمى سازمان بهداشت جهانى علت بیش از نیمى از بیماریهاى جسمى ناراحتى هاى روانى است که در مدت طولانى با ایجاد اختلال در کارکرد طبیعى بدن مشکلات و دردهاى جسمى را به وجود مى آورند. لذا شناخت این اختلالات و نوع درمان آنها در آسیب پذیرترین گروه سنى لازم و ضرورى به نظر مى رسد. دکتر جواد علاقبندراد، روانپزشک، هرگونه انحراف از انتظارات در مراحل رشد را اختلال مى داند و معتقد است اختلالات در هر سنى در کودکان و نوجوانان شایع است، تنها نوع و کمیت آن فرق مى کند. وى به نقش مدرسه و اقدامات پیشگیرانه در این محل اشاره کرده و تأکید مى کند اگر نوجوانان در مقطع مدرسه سلامت روان را بیاموزند و روابط عاطفى با معلم خود برقرار کنند، قادر خواهند بود تا دیگر هرگونه تنش و اضطرابى را کنترل کنند. گفت وگو با او را بخوانید.
با توجه به اینکه کودکان و نوجوانان به عنوان یکى از گروههاى آسیب پذیر جامعه به حساب مى آیند، وجود چه علائمى آنها مى تواند دال بر نوعى اختلالات روانى باشد؟
اصولاً هرگونه انحرافى که در مراحل رشد برخلاف انتظارات ما اتفاق بیفتد، اختلال خواهد بود. بنابراین آنچه اهمیت دارد، شناخت مراحل رشد نرمال یا طبیعى است. انتظار مى رود هر کودکى در مراحل رشد خود یکسرى خصوصیاتى را از خود بارز کند. اولین بعد رشد کودک، بعد عاطفى هیجانى است. احساس غم، شادى، ترس، اضطراب و... در مراحل رشد وجود دارد و میزان و شدت آن، به این معناست که فرد قادر است آنها را تجربه کند و پاسخ پذیرى هیجانات نیز خود در این ابعاد مهم است و باید در طى رشد به آن برسیم و دیگرى تناسب است، بدین معنا که هیجانات کودک در مواجهه با هر موردى باید متناسب با آن باشد، لذا عدم ابراز هیجان و پاسخ پذیرى و عدم تعادل در آن، مى تواند یکى از اختلالات روانى تلقى شود. در واقع پختگى یا تنظیم هیجان به معناى توانایى در تنظیم هیجان است و بسیارى از مشکلات خلقى، به تنظیم هیجانات برمى گردد.بعد دیگر رشد شناختى ذهنى است. این بعد به قدرت تعمیم و استدلال فرد برمى گردد، در حقیقت هرگونه کندذهنى و عدم تعمیم مى تواند نوعى اختلال تلقى شود. سپس بعد رفتارى است که به درجه تحرک و هماهنگى هاى حرکتى برمى گردد و در نهایت بعد رشد اجتماعى است که در مرحله آخر دبستان، از کودک انتظار مى رود بتواند در تعاملات اجتماعى شرکت کند. حتى تماس چشمى و حرکات بدن در ارتباطات اجتماعى مورد ارزیابى قرار مى گیرد. حال هرگونه انحراف از الگوهاى مختلف رشد، اختلالات روانى در کودک و نوجوان به حساب مى آید. یعنى اینکه مثلاً در مرحله نوجوانى نتواند با دیگران تعامل کند و بسیار منزوى باشد و یا درجه تحرکش به میزان غیرقابل توجهى پایین باشد.
آیا آنچه در مورد اختلالات روانى بزرگسالان چون افسردگى وجود دارد، در مورد کودکان و نوجوانان نیز صادق است؟
سؤال بسیار مهمى است. اختلالات عمده اى که در بزرگسالان وجود دارد، در بچه ها هم هست و تقریباً در اکثر موارد مثل افسردگى شیوع آن یکسان است. ولى با توجه به فرآیند رشد، ظهور و نحوه بروز آن فرق مى کند و تا حدى پیچیده است. مثلاً بچه اى که افسرده است و نوع علائمى که دارد، با توجه به تظاهرات آن، بسته به اینکه ۵ساله باشد یا ۱۰ساله و یا ۱۸ساله، فرق مى کند. ولى کیفیت این افسردگى، همان افسردگى است که در مورد بزرگسالان اتفاق مى افتد. یعنى فرآیند آسیب شناختى آن همان است ولى نحوه بروز آن در کودکان و نوجوانان متفاوت خواهد بود.
