با توجه به اینکه زمان عمده اى از اوقات نوجوانان ما در مدارس مى گذرد، آیا مى توان محیط مدرسه را در بروز این دخیل دانست؟

قطعاً محیطى که بعد از خانواده در روان کودکان و نوجوانان بسیار مهم است، مدرسه است. اگر یک کودک صرف نظر از سابقه زندگیش، بتواند در مدرسه موفق شود، براى موفقیت در زندگى نیز شانس بسیار زیادى دارد و در صورتى که در یکى از مراحل آموزشى خود با شکست مواجه شود، شانس او براى موفقیت در زندگى به مقدار زیادى کاهش پیدا مى کند. تا زمانى که مدارسى را به وجود نیاورده باشیم که کودکان بتوانند از خدمات روانى بهداشتى استفاده کنند، شاهد شیوع اختلالات روانى بیشتر و به دنبال آن افزایش نابسامانیهاى اجتماعى خواهیم بود. در اکثر کشورهاى پیشرفته، سیستم ارائه خدمات بهداشت روانى براى کودکان و نوجوانان، سیستم مجزایى است. در این سیستم که به صورت یک شبکه عمل مى کند، تمام افرادى که من نام بردم، نقش دارند. به این صورت که قاعده هرم، بخش آکادمیک روانپزشکى کودکان و نوجوانان است. سطح بالاتر کلینیکهاى درمانى و بعد مراکز مشاوره مدارس و سیستمهاى داخل مدارس هستند و اینها، با هم عمل مى کنند و بیشتر موارد در همان سطوح بالا حل مى شود، علاوه بر آن در سیستمهاى درمانى مدارس، کادر درمانگر و رفتاردرمانگر حضور دارند.

این سیستم به این معناست که تمام اجزا باید با هم هماهنگ شوندو با هم عمل کنند. البته اکثر فعالیتها در سطح مدارس انجام مى شود و در صورت حل نشدن موضوع، بعداً به روانپزشک کودک مراجعه مى شود و این خیلى مهم است که ما در ابتدا کارهاى پیشگیرانه انجام دهیم که در همان مقطع آموزشى مدارس صورت گیرد. از همه مهمتر رابطه عاطفى میان معلم و دانش آموز است که مى تواند در بهداشت روانى او تأثیر بسزایى داشته باشد و دیگر ارائه خدماتى جهت پیشگیرى از برخى اختلالات چون اضطراب و افسردگى است. اختلالاتى که ریشه در سنین کودکى و نوجوانى دارند.

یکى از کشورهایى که در این زمینه خوب کار کرده اند، استرالیا است.در مدارس این کشور، مدلهایى ارائه مى شود تا دانش آموزان هیجانات را شناخته، آنها را کنترل کنند. کارى هم که قرار است ما در ایران انجام دهیم، همین پیشگیرى از اضطراب و افسردگى در مدارس از طریق شناخت و کنترل هیجانات است.

براساس طبقه بندى سازمان بهداشت جهانى، مهارتهاى اساسى در زمینه ارتقاى سلامت نوجوانان شامل مهارتهاى ، توانایى تصمیم گیرى، توانایى تفکر خلاق، مهارت خودشناسى و توانایى مقابله با هیجانها و تنش هاست. حال آیا است، درسى تحت عنوان سلامت روان در مدارس تدریس شود تا با دربرگیرى این موارد نوجوانان از سنین پایین روانى متعادل و سالم گردند و کمتر دچار اختلالات روانى شوند؟

گرچه لزوم این واحد درسى در مدارس نیاز است ولى مهمتر از آن آموزشهاست. در مدارس استرالیا، برنامه اى تحت عنوان Friends     اجرا مى شود. این برنامه که به صورت یک واحد درسى است در کلاسها به صورت گروهى تشکیل مى گردد. دانش آموزان با هدایت معلم در مورد موضوعى اجتماعى با یکدیگر بحث مى کنند تا هیجانات مثبت و منفى را بشناسند و بعد یاد بگیرند متناسب با آن هیجان، واکنش نشان دهند. لذا از طریق کنترل هیجانات، ریشه اضطراب و افسردگى را نیز مى شناسند و بدین وسیله مى توانند آن را در هر موقعیتى کنترل کنند. از آموزشهاى مهم دیگر باید به آموزش اخلاق در مدارس اشاره کرد. چند سالى است که در آمریکا، آن را به صورت یک واحد درسى مى آموزند. در واقع اصول اخلاقى که جهانشمول است مثل احترام، صداقت، محبت، همدردى و... اگر از همان ابتدا در مدارس ، چنین واحدهاى درسى همراه با مسؤولیت پذیرى را به دانش آموزان بیاموزند، نه تنها قادر خواهند بود تا بر هرگونه اختلال روانى در طول دوران رشد تسلط یابند، بلکه مسلماً شهروندان بهترى براى یک جامعه مدنى خواهند بود.